Prawo administracyjne

 

Prawo administracyjne – ćwiczenia PP 3l– lipiec 2002 , notatki: Andrzej Korczyk

 

System prawa: ( w odniesieniu do prawa cywilnego i karnego)

 

  1. władza ustawodawcza – prawo stanowione – system kontynentalny
  2. sądyprawo precedensów, przypadków (casus) – angielskie i amerykańskie,

 

prawo międzynarodowe jest prawem stanowionym w obu systemach.

 

 

Źródła prawa

Art. 87 konstytucji mówi:

„1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.”

 

władza ustawodawcza

inicjatywa ustawodawcza przysługuje:                              - grupa posłów (15)

                                                                                       - prezydent

                                                                                       - obywatele (100 tys.)

                                                                                       - rząd

w krajach zachodnich – najwięcej ustaw jest uchwalanych z inicjatywy rządowej a nie poselskiej ( jest to bardzo korzystne, bo rząd sam je realizuje, a nie są tylko dla realizacji interesów politycznych).

 

ustawa  ð prezydent  ð         1) veto

                                                2) podpis

                                                3) do Trybunału Konstytucyjnego –               jak zgodna z Konstytucją – musi podpisać.

 

Prezydent jest równocześnie przedstawicielem władzy wykonawczej – ale praktycznie nie ma wpływu na jej wykonywanie – jest to pewien błąd.

-         inny system – prezydencki w USA – duże uprawnienia prezydenta

-         inny system – kanclerski w Niemczech –        funkcja prezydenta sprowadzona do funkcji reprezentacyjnej.

 

Konstytucja – podstawowy akt prawny określający:

-         ustrój społeczno-gospodarczy – tj. kapitalizm z ograniczeniami:

                                                            - forma – ściśle określona przez prawo – spółki prawa handlowego, działalność gospodarcza osób fizycznych;

                                                            - rodzaj działalności – zakazy wykonywania określonych działań sankcjonowane prawem karnym

                                                            - możliwością wykonywania w ograniczonym zakresie – koncesje: przewozy, wydobywanie kopalin, handel bronią

                                                            - konieczność spełnienia szeregu innych wymogów – prawa budowlanego, sanitarnego, etc

                                                            - opodatkowanie

                                                            - system ubezpieczenia społecznego

-     system sprawowania władzy – demokratyczny – poprzez organy przedstawicielskie, czasem bezpośrednia - referendum

-     obowiązki – w różnych zakresach

-     prawa

 

1. Normy powszechnie obowiązujące:            Konstytucja

                                                                        ustawy ( w tym kodeksy)

                                                                        umowy międzynarodowe – wchodzą w nasz system prawny po ratyfikacji, przy kolizji z naszą ustawą, wyższą jest umowa międzynarodowa.

                                                                        rozporządzenia – generalnie, wydają je tylko na podstawie właściwej ustawy naczelne organy administracji publicznej = administracja rządowa + administracja samorządowa

                                                                       

2. Normy indywidualne – obowiązują konkretny podmiot – orzeczenia sądowe, decyzje

 

 

Prawo:

- cywilne – określa stosunki między obywatelami, podmiotami, osobami prawnymi, własność, zobowiązania – umowy, czyny niedozwolone ( art.415 – naprawa szkody). Zawiera się w nim Praw pracy, Prawo rodzinne, Prawo handlowe etc.

- karne – specyficzna gałąź prawa określająca czyny których nie wolno robić oraz sankcję za dopuszczenie się ich dokonania.

- administracyjne – różni się tym, że nie jest skodyfikowane tak jak prawo cywilne czy karne; np. prawo samorządowe – ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim, normy prawa ustrojowego charakteryzujące cały ustrój administracyjny ( normy postępowania (procesowe) – normy wg jakich realizuje się prawo, czy to karne, czy cywilne)

                     - kodeks celny; prawo podatkowe; prawo ochrony zdrowia; prawo wodne; prawo budowlane. Prawo administracyjne = publiczne; stosunek administracyjno-prawny jest zawierany pomiędzy podmiotem ( osoba fizyczna lub prawna), a państwem i nie jest to stosunek równorzędny – państwo może narzucić obowiązek bądź nadać uprawnienie. Np., powstanie obowiązku z samego prawa – np. prawo podatkowe – dochód rodzi podatek.

                     - decyzja administracyjna  - jednostronny akt administracji.

 

Normy prawa procesowego – są skodyfikowane – Kodeks postępowania administracyjnego – obowiązuje wszystkie organy administracji publicznej w taki sam sposób ( choć są nieliczne wyjątki). Zasady: - decyzja administracyjna – możliwość odwołania do drugiej instancji postępowania administracyjnego; oraz później postępowania sadowo-administracyjnego – zaskarżenie decyzji - Naczelny Sąd Administracyjny (czeka się 18 miesięcy; przymus adwokacki) – rozprawa = sędzia + 2 strony: obywatel (podmiot) oraz minister (przedstawiciel), sędzia rozstrzyga w sposób niezawisły. Planowana jest duża zmiana – stopień pierwszy będzie sądowo-administracyjny przed Sądem administracyjnym, a Naczelny Sąd Administracyjny jako stopień wojewódzki.

Naczelny Sąd Administracyjny – orzeka nawet w przypadku gdy administracja publiczna nie wydała decyzji – skarga do NSA na bezczynność administracji – dyscyplinowanie działalności administracji publicznej, administracja zaczęła być odpowiedzialna za swoje działania.

Administracja – są trzy definicje:

- w ujęciu organizacyjnym (definicja podmiotowa) – ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej

- w ujęciu materialnym ( definicja przedmiotowa) –        taka działalność państwowa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej

- w znaczeniu formalnym (definicja formalna) –              cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy ma ona charakter administracyjny czy też nie.

 

Prawo administracyjne –     datuje się od XIX wieku – wtedy administracja zaczęła działać zgodnie z prawem.

 

Prawo administracyjne – prawo normujące działalność administracji publicznej i jej ustrój.

 

Administracja publiczna może działać jako:

administracja władcza –         wykorzystuje w swoim działaniu zwierzchnictwo, nakaz. Policja i reglamentacja – to obie jej funkcje: bezpieczeństwo i ograniczenia.

administracja świadcząca – funkcja nowoczesnej administracji publicznej, organizuje różnego rodzaju świadczenia i usługi dla społeczeństwa ( np. transport miejski, świadczenia zdrowotne)

 

Formy prawne działania administracji publicznej

– decyzje administracyjne – akty administracyjne – kształtowanie indywidualnych stosunków administracyjno-prawnych między podmiotami

- akty normatywne – wydawane – rozporządzenia i akty prawa miejscowego

- inicjuje i projektuje akty prawne – sama wpływa na stan prawny

- wykorzystuje prawo cywilne – funkcjonuje w obrocie cywilno-prawnym, zawiera umowy o pracę, organizuje przetargi, zawiera różnego rodzaju umowy cywilno-prawne

- może zawierać porozumienia administracyjne – umowy – między podmiotami, miedzy sobą – treścią których jest wykonywanie administracji publicznej często np. administracja rządowa przekazuje pewne zadania administracji samorządowej.

- niektóre jednostki administracji współdziałają ze sobą – np. związki gmin, spółki do realizacji określonego zadania

- działania faktyczne – wszystko, od spisania protokołu, przeniesienia biurka przez urzędników, wywóz śmieci – chyba że zawarto umowę cywilno-prawną z innym podmiotem na ich wykonanie.

 

 

Podmioty występujące w administracji:

organ administracyjny – człowiek (organ monokratyczny) lub grupa ludzi (organ kolegialny) który działa w imieniu państwa, ma określone zadania do wykonania, kompetencje oraz miejsce w strukturze organów administracji publicznej.

            Organy monokratyczne:

            - minister (tylko on jest organem administracji publicznej (monokratycznym)) + zespół ludzi i środków ( jako pomoc dla ministra, wiceminister jest też tylko pomocnikiem ministra) = ministerstwo

- Prezes Rady Ministrów

- Wojewoda (organ monokratyczny)

 

            Organy kolegialne:

            - Rada Ministrów

- Rada Gminy

            - Urząd Gminy – ale wójt, burmistrz – nie jest organem monokratycznym – jest tylko przewodniczącym – ale po wyborach powszechnych będzie organem administracyjnym monokratycznym.

 

organy administracji  -      wykonujące zadania administracyjne – np. zakłady administracyjne – zespół osób i środków powołanych do wykonania zadań administracji publicznej ale mające samodzielność np.:

- szkoła

- szpital

- ośrodek zdrowia

- żłobek

- zakład komunalny,

czasem mają osobowość prawną lub nie, organy administracji publicznej decydują o ich powołaniu, zadaniach etc.

Niektóre podmioty administracji publicznej mają samodzielność na gruncie prawa publicznego – takie które mogą zawierać porozumienia administracyjne.

 

Inne podmioty, będące poza administracją publiczną.

Od strony nie-administracji podmiotami wchodzącymi w stosunki z podmiotami administracji mogą być:

- osoba fizyczna  (możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków: cywilnych, administracyjnych – od urodzenia. Zdolność do czynności prawnych – nabywanie i podejmowanie zobowiązań w swoim imieniu. Ograniczona zdolność do czynności prawnych – po 13 roku życia. Ubezwłasnowolnienie częściowe ( tak jak między 13 a 18 rokiem życia) lub całkowite ( tak jak do 13 roku Życia))

- osoba prawna:

spółki prawa handlowego : spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

spółki akcyjne

spółdzielnie

stowarzyszenia

fundacje

- niektóre podmioty administracji publicznej:

gminy

samorządy wojewódzkie

powiaty

skarb państwa

agencje (np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa)

fundusze

 

Ustrój administracji publicznej:

            zasada subsydialności (pomocniczości) – służenie obywatelom, priorytetem jest służenie społeczeństwu ( w konstytucji od 1997 r.) – kwestia interpretacji – obecnie, poprzez decentralizację – jak najbliżej obywatela.

rodzina (człowiek) – najniższa komórka społeczna

 

 

 

 


gmina – jednostka podstawowa (zapewnienie oświaty, ochrony zdrowia, etc)

potrzeby coraz wyższej specjalizacji

 
 

 

 

 


powiat

 

 

 

 


samorząd wojewódzki ( rozwój regionalny, specjalistyczna ochrona zdrowia, szkolnictwo wyższe)

 

 

 

 

państwo ( powinno zajmować się rzeczami najważniejszymi:

polityka zagraniczna

obronność

bezpieczeństwo wewnętrzne

planowanie ogólnego rozwoju

 

 

administracja publiczna

 
 

 

 

 

 


                                                                                   

 

ustrój administracji rządowej – jest skonstruowany na podstawie:

Ø      konstytucji z 2.04.1997

Ø      zgodnie z ustawą o działaniach administracji rządowej z 4.09.1997 ( ale weszła w życie w 2000 roku)

Ø      ustawy z 24.07.1998 o wprowadzeniu zasady trójstopniowego podziału terytorium państwa

Ø      ustawy z 8.03.1990 o samorządzie gminnym

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o samorządzie powiatowym

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o samorządzie województwa

Ø      ustawy z 5.06. 1998 o administracji rządowej województwa

Ø      + inne akty dotyczące innych podmiotów (np. Kodeks celny, Prawo budowlane, itp.)

w konstytucji –    podstawowe zapisy dotyczące całej administracji publicznej:

najważniejsze, że działają na podstawie i w granicach prawa – nie może sobie sama czegokolwiek wymyślać.

Organy naczelne administracji rządowej (powoływani bezpośrednio przez prezydenta):

Þ    Rada Ministrów

Þ    Prezes Rady Ministrów

Þ    Ministrowie

 

Konstytucja mówi wyraźnie kto wchodzi w skład Rady Ministrów (Prezes Rady Ministrów, Wiceprezesi, Komitety) – wpływ na personalia ma sejm i on też sprawuje nad tym kontrolę – wotum nieufności – odwołanie pojedynczego członka czy ministra.

Prezes Rady Ministrów – ma faktycznie duży zakres kompetencji, sam może decydować o ilości ministrów i zakresie ich działania.

Administracja rządowa zajmuje się 28 działami:

administracja publiczna

architektura i budownictwo

budżet

finanse i gospodarka

(...)

Prezes Rady Ministrów przydziela je poszczególnym ministrom (nie jest to układ stały, można różnie przyporządkować działy, można je łączyć i dzielić):

Minister Edukacji Narodowej – kultura fizyczna, sport, szkolnictwo, ...

Minister Finansów – i wicepremier

Minister Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego

Minister Obrony Narodowej

Minister Zdrowia

Minister Infrastruktury i Gospodarki Morskiej i Transportu

Minister Środowiska

Minister Spraw Zagranicznych

Minister Pracy i Polityki Społecznej

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Komitety – są tworzone lub znoszone w zależności od potrzeb np. Komitet Integracji Europejskiej – przew. –Hibner

 

Minister – ma do pomocy ministerstwo, powoływane rozporządzeniem Rady Ministrów.

Premier – ma specjalne „ministerstwo” – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów – Premiera.

 

Rada Ministrów działa na posiedzeniach, podejmuje decyzje poprzez uzgodnienia, przy wzmocnionej pozycji Premiera.

 

Organy centralne – albo bezpośrednio podległe Premierowi, albo poszczególnym ministrom – zajmują się określoną dziedziną administracji publicznej.

Ø      Komendant Główny Straży Pożarnej

Ø      Komendant Główny Policji

Ø      Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Ø      Prezes Głównego Urzędu Miar

mogą mieć lub nie ośrodki terenowe.

 

Administracja terenowawojewoda, powoływany przez Premiera, jest odpowiedzialny za realizację polityki rządu w terenie – szef administracji zespolonej – policja, straż, weterynaria, itd. Np. Komendant Wojewódzki Policji podlega komendantowi Głównemu Policji z jednej strony , a wojewodzie z drugiej.

         administracja nie zespolona – nie podlega wojewodzie, może działać poza podziałem administracyjnym państwa, np. administracja wojskowa, administracja celna, administracja sądowa, administracja skarbowa – podlegają urzędom centralnym, albo bezpośrednio odpowiednim ministrom, albo Premierowi.

 

Administracja rządowa – sięga szczebla wojewódzkiego, oraz występuje w specyficzny sposób na szczeblu powiatowym – starosta wykonuje zadania rządowe – jest zwierzchnikiem administracji zespolonej na szczeblu powiatu.

 

Wojewoda działa w tych samych granicach co samorząd wojewódzki – tylko ma inne zadania.

 

 

 

Administracja samorządowa         wszystkie jednostki mają samodzielność i osobowość prawną, są niezależne – mogą być kontrolowane jedynie w zakresie zgodności z prawem ich działalności. Są niezależne od siebie, mimo iż np. powiat jest jednostką większą, gmina mu nie podlega, jest samodzielna.

 

Organy:

Zarząd – wykonuje

Rada – dla województwa – Sejmik

+ referendum

 

zadania ład przestrzenny i ochrona środowiska, drogi, wodociągi, gospodarka komunalna, transport, budownictwo, oświata, kultura, itp.

 

kompetencje – określone w poszczególnych ustawach.

finansowanie samorządów :

Þ    podatki – częściowo bezpośrednie – od nieruchomości, od środków transportu

Þ    z kas chorych – ochrona zdrowia, gmina tylko organizuje

Þ    z Ochrony Środowiska

Þ    subwencje – np. oświatowa – z budżetu państwa

Þ    partycypacja w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych – za pośrednictwem budżetu państwa.

Regionalne Izby Obrachunkowe kontrolują finanse gmin, a w zakresie zgodności z prawem podejmowanych uchwał kontrolę sprawują: Wojewoda, Prezes Rady Ministrów, Sejm – mogą wprowadzić zarząd komisaryczny w przypadku krytycznego złamania prawa.

 

Budżet powiatu i województwa w 99% zależy od budżetu państwa. ( np. budżet gminy Opole to 330 mln zł, a budżet wojewódzkiego samorządu opolskiego – ok. 30 mln.).

 

Agencje – nieszczęście naszego kraju – ZUS, Kasy Chorych, Fundusz Ochrony Środowiska, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, itp. – dysponują dużymi pieniędzmi poza budżetem państwa, są to pieniądze praktycznie poza kontrolą. Podmioty te są względnie niezależne, prowadza własną politykę.

NIK jest poza administracją rządową, ma kontrolować wszystkie podmioty które wykorzystują środki publiczne. Nie ma bezpośredniego wpływu na zniesienie nieprawidłowości. Podlega sejmowi.

KRRiTV – także poza administracją rządową. Decydujący wpływ na media.

 

Bank Centralny z Radą Polityki Pieniężnej – także poza administracją rządową.

 

Rzecznik Praw Obywatelskich      poza administracją rządową i poza wymiarem sprawiedliwości. Ma kompetencje kontroli przestrzegania praw obywatelskich.

 

Naczelny Sąd Administracyjny – kontrola administracji, zwłaszcza w odniesieniu do aktów indywidualnych, rozstrzyga spory między wojewodą, a jednostką samorządu terytorialnego.